Júpíter
drottning plánetanna
Júpíter er svo sannarlega drotting sólkerfisins.  Hún er afar litrík, með fjölmargar þverrendur út um allt, auk fjölda alls kyns bletta.  Þar af sker sig einn úr, stór og rauður, sem kallast jafnan rauði bletturinn.  Hann er eiginlega einkennistákn plánetunnar.  En Júpíter er ekki aðeins litskrúðug og lífleg, heldur er hún langsamlega stærst allra reikistjarnanna.  Þvermál hennar er ellefu sinnum meira en þvermál Jarðar, og massi Júpiters er svo mikill að ef við röðuðum öllum plánetum sólkerfisins á heimsins stærstu vogarskál og settum Júpíter hinum megin, þá myndi Júpíter hlunkast niður.  Hún er nefnilega rúmlega tvisvar sinnum þyngri en allar hinar pláneturnar til samans! Ekki nóg með það, heldur er umfang Júpíters svo gríðarlegt að allar hinar pláneturnar kæmust fyrir inni í honum!!
(hér sést rauði bletturinn skýrt, neðarlega fyrir miðju)
Júpíter er líka afar "sjálfstæð" pláneta, eiginlega hálfgerð sól, því hún hefur mikið hitaútstreymi.  Hún losar sig við meiri hita en hún fær að gjöf frá sólinni (þannig eru Satúrnus og Neptúnus líka).  Samt er yfirborð hennar (sem er loftkennt, og gert úr vetni og helíum) ekki mjög heitt.  Talið er að við ystu skýjaborð Júpíters sé um 135 stiga frost.  En það verður víst heitara eftir því sem innar dregur.
Fylgitungl Júpíters

Júpíter er heillandi út af fyrir sig, en til að krýna drottninguna enn frekar þá sveimar í kringum hana fjöldinn allur af fylgitunglum, yfir tuttugu talsins, sum hver heillandi og skrítin. Fjögur þeirra eru áberandi stærst og hafa verið þekkt öldum saman allar götur síðan Galileo kom auga á þau í stjörnukíki sínum árið 1609.  Þau heita Callisto, Io, Europa og Ganymede.  Þau er ískaldir jöklaheimar, enda óralangt frá sólinni.  Við því var að búast.  En árið 1979 þegar könnunarfarið Voyager fór fram hjá Júpíter kom í ljós að eitt af tunglum Júpíters var allt annað en kalt.  Þar kraumaði yfirborðið í einu stóru eldgosabelti.   Io reyndist vera jarðfræðilega virkasti bletturinn í sólkerfinu.  Allt í allt fundust átta spúandi eldfjöll samtímis. Þetta er ein af ráðgátum sólkerfisins, því erfitt er að skilja hvernig svo virkur hnöttur getur fyrirfundist svona óralangt frá sólinni.

(eldfjallahnötturinn IO)
Hérna er hinn þekkti rauði blettur á Júpíter.  Talið er að hann sé fárviðrabelti.  Hann einn og sér er með stærra þvermál en Jörðin.
Þetta er mynd af tveimur fylgitunglanna og samanburðurinn við Júpíter er ógurlegur.
Til Upprifjunar
1. Hvert er einkennistákn Júpíters?
2. Hvað heita stærstu tungl Júpíters?
3. Hvað er sérstakt við tunglið IO?
4.  Hversu þung er Júpíter, miðað við aðrar plánetur?
5. Hversu stór er Júpíter, miðað við Jörðina?
6. Hvaðan fær Júpíter mest allan sinn hita?
 
til baka á aðalsíðu